Overgebleven geneesmiddelen niet weggooien, maar ze terugnemen om ze aan andere patiënten te geven. Volgens onderzoekers van het Radboudumc kan het prima, zegt senior onderzoeker Charlotte Bekker tegen NU.nl. Zij doen onderzoek om medicijnverspilling tegen te gaan, als eersten ter wereld. Bij een eerste proef is al 600.000 euro aan medicijnkosten bespaard.

“We gooien ieder jaar voor minimaal 100 miljoen euro aan medicijnen weg in Nederland”, zegt Bekker. Overgebleven geneesmiddelen belanden vaak in de prullenbak, WC of gootsteen wanneer de patiënt ze niet meer nodig heeft. Of wanneer het medicijn toch niet bij de patiënt past en die een ander geneesmiddel moet gebruiken.

“Daarom kijken we nu naar de ongebruikte medicijnen die patiënten overhouden. En of apotheken ze weer kunnen terugnemen om uit te geven aan een andere patiënt”, zegt Bekker. De onderzoeker doet een proef met vier ziekenhuizen en ruim duizend kankerpatiënten om dit mogelijk te maken.

Zijn die overgebleven medicijnen nog wel goed?

Er zitten nog wel haken en ogen aan het opnieuw uitgeven van overgebleven medicijnen, zoals de strenge wet- en regelgeving. “De kwaliteit van het geneesmiddel moet heel goed zijn”, zegt een woordvoerder van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ). “Als het medicijn eerder bij iemand thuis heeft gelegen, dan weten we niet wat ermee is gebeurd. Ook al is het ongebruikt. Daardoor is de kwaliteit niet meer te garanderen.”

De onderzoekers van het Radboudumc werken daarom samen met apotheken om de overgebleven medicijnen te beoordelen op kwaliteit. “Zijn ze bijvoorbeeld niet te warm of te koud bewaard bij iemand thuis? En is de verpakking niet geopend?” legt Bekker uit. “Zodra we de kwaliteit kunnen garanderen, hoop ik dat het mogelijk is om de wettelijke belemmering weg te nemen. Zo kunnen we de ongebruikte geneesmiddelen weer aan andere patiënten uitgeven.”

Begin volgend jaar loopt dit onderzoek af, maar de resultaten zijn nu al veelbelovend, stelt Bekker. “Nu zijn we aan het onderzoeken of we deze aanpak voor alle ziekenhuizen in Nederland mogelijk kunnen maken. Daarvoor werken we samen met beroepsverenigingen en andere partijen uit het veld.”

Apotheken wisselen overgebleven medicijnen uit

Maar dan is er nog een tweede probleem met medicijnverspilling. Geneesmiddelen worden namelijk niet alleen bij mensen thuis weggegooid, maar ook veel bij apotheken. Een groot deel van de overgebleven geneesmiddelen belandt in de chemische afvalbak, omdat ze bijna over de datum zijn.

De meeste apotheken houden niet bij hoeveel medicijnen er in de afvalbak belanden. “Maar als we een schatting zouden moeten geven, dan wordt elk jaar per apotheek zo’n dertig tot zestigduizend euro aan medicijnen verspild”, zegt apotheker en ondernemer Piter Oosterhof.

Om die verspilling aan te pakken, bedacht Oosterhof samen met apotheker Jelmer Faber PharmaSwap. Op deze online marktplaats kunnen apotheken hun overgebleven medicijnvoorraad met elkaar uitwisselen. Volgens Oosterhof maakt inmiddels een derde van de Nederlandse apotheken gebruik van PharmaSwap. Dat zijn 699 apotheken van de 2.000 die er in Nederland zijn.

‘Medicijnen weggooien moet niet meer normaal zijn’

Om medicijnverspilling nog beter tegen te gaan, is het belangrijk om de mindset van zorgverleners en patiënten te veranderen, vindt Oosterhof. “We moeten het niet meer normaal vinden om geneesmiddelen weg te gooien. Daar is nog een wereld in te winnen.” Zeker als je kijkt naar de gevolgen op het milieu, stelt de apotheker.

“De zorg is verantwoordelijk voor 7 procent van de CO2 die in heel Nederland wordt uitgestoten. Na energieverbruik en logistiek, veroorzaken medicijnen de meeste van die vervuiling”, zegt Oosterhof.

“Soms werken wet- en regelgeving medicijnverspilling juist in de hand”, gaat hij verder. “We willen de veiligheid van medicijnen garanderen. Dat is heel belangrijk, maar we slaan er soms ook in door.”