Brazilië gaat zondag naar de stembus voor de beslissende ronde in de presidentsverkiezingen. In de peilingen heeft oud-president Luiz Inácio Lula da Silva een kleine voorsprong. Maar zittend president Jair Bolsonaro heeft de strijd nog niet opgegeven. Daarbij bedient hij zich van bedenkelijke middelen.

Brazilië is de grootste economie van Zuid-Amerika. Het land heeft ook met afstand de meeste inwoners van het continent. Er staat dus het veel op het spel wanneer de Brazilianen zondag naar de stembus gaan.

De beslissende stemronde is nodig, omdat de eerste geen duidelijke winnaar opleverde. Lula versloeg Bolsonaro, maar het verschil (48 procent tegen 43 procent) was niet groot genoeg. Dit keer zijn de 77-jarige Lula en de tien jaar jongere Bolsonaro de enige twee kandidaten op het stemformulier.

Lula heeft in de peilingen nog altijd een kleine voorsprong van zo’n 5 procentpunt. Maar die marge was weken geleden een stuk groter. Vervolgens bleek het verschil tussen de kandidaten veel kleiner dan gedacht. Mogelijk draait het zondag dus uit op een nek-aan-nek-race.

In aanloop naar zondag leent Bolsonaro een tactiek van een man met wie hij al vaak vergeleken wordt: Donald Trump. Net als Trump dekt Bolsonaro zich alvast in voor een nederlaag. Dat doet hij door openlijk in twijfel te trekken dat de verkiezingen eerlijk verlopen.

De Grote Leugen, The Big Lie, A Grande Mentira

De bijnaam van Bolsonaro is niet voor niets de ‘tropische Trump’. Ze zijn allebei rechts-populistisch te noemen en gedragen zich op zijn zachtst gezegd ongepolijst. Ook zetten ze zich fel af tegen de “gevestigde orde” en politieke correctheid.

De Amerikaanse oud-president verloor in 2020 van Joe Biden. Hij beweert nog altijd dat die verkiezingen niet eerlijk verliepen. Zijn favoriete stokpaardje is dat de Democraten via massale stemfraude de verkiezingen hebben “gekaapt“.

Trump levert geen enkel bewijs voor die beschuldiging. Die wordt daarom ook wel ‘The Big Lie’ (De Grote Leugen) genoemd. Maar een hoop Amerikanen geloven het toch. Dat wakkert de toch al grote verdeeldheid in het land verder aan.

Bolsonaro bedient zich tijdens de campagne van bijna precies dezelfde teksten als Trump. Zo beweert hij dat “één kant, namelijk mijn kant” ernstig wordt benadeeld “door het systeem”. Net als Trump levert Bolsonaro geen bewijs voor zijn beschuldigingen. Wel hebben Braziliaanse verkiezingen in het verleden al vaak met fraude te maken gehad.

De zittende president liet verschillende keren doorschemeren de uitslag niet te erkennen als hij verliest. Hij bereidt zich daarmee voor op een Braziliaanse Grote Leugen, of ‘A Grande Mentira‘.

Flavio Bolsonaro stelt op Twitter dat zijn vader “slachtoffer is van de grootste verkiezingsfraude ooit”.

Hard tegen hard in laatste debat

In het laatste debat voor de verkiezing, werd het vrijdag bijzonder onvriendelijk tussen Bolsonaro en Lula. De twee Braziliaanse presidentskandidaten beschuldigden elkaar voortdurend van leugens.

Bolsonaro herhaalde onder meer zijn onbewezen claim dat “het hele systeem” tegen hem is. Ook viel hij Lula aan op diens veroordeling voor corruptie. De oud-president werd in 2017 veroordeeld en zat ruim een jaar in de cel. Hij mocht pas meedoen aan de verkiezingen nadat het Braziliaanse hooggerechtshof in 2021 zijn veroordeling ongeldig verklaarde.

Lula op zijn beurt hoopt op “een moment van gezond van verstand” bij Bolsonaro. Hij zei te verwachten dat Bolsonaro hem feliciteert als de uitslag in Lula’s voordeel uitvalt.

Het is niet te zeggen hoeveel Brazilianen echt geloven dat Bolsonaro benadeeld wordt. Maar in de VS bleek al dat ook een kleine aanhang de democratie grote schade kan toebrengen.

De stembureaus in Brazilië openen zondag om 13.00 uur Nederlandse tijd en sluiten negen uur later. In de nacht van zondag op maandag wordt rond 2.00 uur Nederlandse tijd een uitslag verwacht.