De belangrijkste taak van musea is om alle stukken die ze tentoonstellen te bewaren voor de toekomstige generaties. Daarvoor zijn een stabiele luchtvochtigheid (in het algemeen rond de 50 procent) en stabiele temperatuur (rond de 20 graden) noodzakelijk. En daar gebruiken de meeste musea een modern (en duur) klimaatsysteem voor. Zo’n systeem draait dag en nacht. En dat leidt tot hoge energiekosten, zeker met de huidige prijzen.

Vorige maand deelde een collectief van culturele instellingen een brandbrief. Daarin werden het kabinet en andere overheden opgeroepen “alle denkbare maatregelen” te nemen om financieel te helpen. De instellingen maken zich grote zorgen over de stijgende energiekosten. Musea zijn vaak in grote gebouwen gevestigd en een deel daarvan is slecht geïsoleerd doordat het om monumenten gaat.

Het Rijksmuseum van Oudheden laat aan NU.nl weten dat een onjuiste temperatuur of luchtvochtigheid zeer schadelijk is voor kunstwerken. “Organisch materiaal als leer droogt uit, hout gaat rotten of scheuren en bij metaal ontstaat corrosie”, vertelt gebouwenbeheerder John van der Steen. In het Leidse museum zijn mummies te zien. “Als we ons klimaatsysteem zouden uitschakelen, zou dat betekenen dat de mummies vergaan”, vult directeur Wim Weijland aan.

De collectie van museum Naturalis omvat onder meer opgezette dieren en skeletten van dinosaurussen. “Het is juist de wisseling in temperatuur en vochtigheid die leidt tot beschadigingen. We kunnen het natuurlijke verval van organische materialen sterk afremmen door een goed en stabiel klimaat te behouden”, zegt collectiedirecteur Eva van der Veer van het natuurhistorisch museum in Leiden. “De collectie is gevoelig voor schimmel en insecten. Dat zijn allemaal bedreigingen die door een goed klimaat voorkomen kunnen worden.”

Het Rijksmuseum in Amsterdam heeft ook te maken met hoge energiekosten. Daarom wordt voortdurend gekeken of dingen duurzamer kunnen. “We zijn momenteel aan het testen of de installaties ‘s nachts helemaal uitgezet kunnen worden”, zegt woordvoerder Casper van der Kruit.

Aan de mogelijkheid om het klimaatsysteem uit te schakelen, durven ze bij Naturalis niet te denken. Van der Veer: “Dat zou onherstelbare schade aan de objecten opleveren. De kostenbesparing die het zou kunnen opleveren zal nooit opwegen tegen de enorme hoeveelheid extra geld die nodig zal zijn om de collectie te restaureren.”

Ook in het Rembrandthuis, waar de bekende kunstschilder in de zeventiende eeuw woonde, is het klimaatsysteem noodzakelijk. “Het is een oude woning, die slecht geïsoleerd is. Zonder het systeem zal het klimaat snel gaan schommelen”, bevestigt Epco Runia, hoofd Collectie en Educatie.

Inmiddels is een motie van Jan Paternotte (D66) over financiële ondersteuning van culturele instellingen bij hun energiekosten aangenomen. Waar die ondersteuning uit bestaat, is nog niet bekend. Veel culturele instellingen zien hun energiecontract in 2023 aflopen. Ze hopen daarom dat het kabinet voor die tijd een oplossing heeft bedacht. Runia: “Na 2023 wordt het voor ons spannend en redden we het waarschijnlijk niet zonder ondersteuning van de overheid.”